İmalat Sanayi Kapasite Kullanım Oranı

Kapasite kullanım oranı, sanayi üretimindeki gidişat hakkında bilgi verdiği için yakından takip edilir. Genellikle bu oranın yükseldiği dönemlerde sanayi üretiminin artması, düştüğü dönemlerde ise sanayi üretiminin azalması beklenir.

Peki kapasite kullanım oranı ne anlama geliyor?

Bir işletmenin belirli bir dönemdeki mevcut fiziki kapasitesi ile üretebileceği en yüksek üretim miktarı, toplam kapasiteyi gösterir. Bunun ne kadarının kullanıldığı ise kapasite kullanım oranı ile ifade edilir.

Bir örnekle açıklayalım: Toplam fiziki kapasitesi 5 makineden oluşan ve ayda en fazla 1000 metre kumaş üretebilen bir firma düşünelim.  Bu makinelerden birinin bakıma alındığını varsayalım. Diğer 4 makine ile 800 metre kumaş üretildiğinde kapasite kullanım oranı yüzde 80 olur.

Kapasite kullanım oranı nasıl yorumlanır?  

Talep koşulları, stok seviyesi, üretimde yaşanan aksaklıklar veya tatil gibi nedenlerle kapasite kullanımı değişebilir. Örneğin talepte artış olduğunda, daha yüksek kapasite kullanımı ile daha fazla üretim yapılabilir. Eğer stok fazlası varsa, üretimin yavaşlatılması kapasite kullanım oranının düşük gerçekleşmesine neden olabilir. Kapasite kullanım oranı, yapılan yeni yatırımlarla fiziki kapasitenin artmasına bağlı olarak da düşebilir. Yani, kapasite kullanımını etkileyen birçok faktör bulunur. Dolayısıyla, bu oranın sanayi üretimi başta olmak üzere diğer göstergelerle birlikte değerlendirilmesi daha doğrudur.

Kapasite kullanım oranı nasıl hesaplanıyor?

Merkez Bankası olarak imalat sanayi kapasite kullanım oranını, her ay düzenlediğimiz İktisadi Yönelim Anketi sonuçlarından elde ediyoruz. Anketi, imalat sanayinde faaliyet gösteren yaklaşık 2000 firma yöneticisi yanıtlıyor. Ankette üretim, siparişler, stoklar, istihdam, yatırımlar, fiyatlar gibi konuların yanı sıra, kapasite kullanımı hakkında da bir soru bulunuyor. Bu soruya verilen yanıtları, firmaların üretim değerleri ile ağırlıklandırıyoruz. Elde ettiğimiz değerleri toplulaştırarak, ülke geneli için kapasite kullanım oranını hesaplıyoruz.

Firmaların kapasite kullanımları mevsimsel etkilere bağlı olarak değişebiliyor. Bu nedenle veriyi daha sağlıklı bir şekilde takip edebilmek için mevsimsel etkilerden arındırılmış kapasite kullanım oranını da yayımlıyoruz.

Ayrıca, imalat sanayinde farklı mallar üreten firmaları gruplandırarak mal grupları ve alt sektörler bazında hesapladığımız oranları da açıklıyoruz.

İmalat sanayiinde kapasite kullanımına dair gelişmeleri takip etmek isterseniz, aylık olarak yayımlanan bu verilere, Merkez Bankası İnternet sitesinde yer alan “İstatistikler / Reel Sektör İstatistikleri ve EVDS / Üretim” başlıklarından ulaşabilirsiniz.