Açık Piyasa İşlemleri
Türkiye’de açık piyasa işlemleri, Merkez Bankası tarafından finans piyasasındaki kısa vadeli faiz oranlarının politika faiz(ler)i* etrafında oluşmasını sağlamak ve likiditeyi düzenlemek için kullanılır. Açık piyasa işlemlerinin genel çerçevesi, Merkez Bankası Kanunu’nun 52’nci ve 56’ncı maddeleriyle belirlenmiştir.
Açık piyasa işlemleri, yalnızca para politikası amaçları için yürütülür ve Hazineye, kamu kurum ve kuruluşları ile diğer kurum ve kuruluşlara kredi sağlamak amacıyla yapılamaz. Bunun yanında Merkez Bankası, Hazine ile kamu kurum ve kuruluşlarının ihraç ettiği borçlanma araçlarını birincil piyasadan satın alamaz.
* Merkez Bankası tarafından belirlenen politika faizi, bir hafta vadesi olan repo ihale faiz oranını ifade eder.
Açık Piyasa İşlem Çeşitleri
Depo
Depo; Merkez Bankasının belirli vadeler ile bankalara teminat ve limitleri doğrultusunda sağladığı mevduat olanağıdır. Söz konusu bankalar bu sayede; Merkez Bankasının aynı gün içerisinde ilan ettiği faiz oranlarından, Türk lirası şeklinde borç alıp verebilirler.
Depo imkânı, Merkez Bankası bünyesinde faaliyet gösteren Bankalararası Para Piyasası aracılığı ile sağlanır.
Kotasyon Yöntemiyle Gerçekleştirilen Depo İşlem Verileri
Kotasyon Yöntemiyle Gerçekleştirilen GLP Depo İşlem Verileri
Kotasyon Yöntemiyle Gerçekleştirilen TPP Depo İşlem Verileri
Repo
Bu çerçevede Merkez Bankası; açık piyasa işlemleri yapmaya yetkili kuruluşlardan, ileri bir tarihte geri satmak taahhüdüyle kıymet alır. Bu süreçte:
- Sözleşme tarihi, işlemin yapıldığı tarihtir.
- Söz konusu kıymet, işlem sırasında belirlenen fiyat üzerinden alınır.
- Kıymetin geri satım fiyatı, alış işleminin yapıldığı tarihte belirlenir.
- İşleme taraf kuruluş, işlem vadesinde kıymeti geri satın almayı taahhüt eder.
Merkez Bankası net fonlaması, depo ve repo işlemlerinin toplamından oluşur.
İhale ile Gerçekleştirilen Repo İşlemleri Verileri
Kotasyon Yöntemiyle Gerçekleştirilen Repo İşlemleri Verileri
Ters Repo
Merkez Bankası; portföyündeki kıymetleri, açık piyasa işlemleri yapmaya yetkili kuruluşlara işlem tarihinde sözleşme yaparak işlem sırasında belirlenen fiyat üzerinden, ileri bir tarihte geri almak taahhüdüyle satar. Bu süreçte:
- Sözleşme tarihi, işlemin yapıldığı tarihtir.
- Söz konusu kıymet, işlem sırasında belirlenen fiyat üzerinden satılır.
- Kıymetin geri alım fiyatı, satış işleminin yapıldığı tarihte belirlenir.
- İşleme taraf kuruluş, işlem vadesinde kıymeti geri satmayı taahhüt eder.
İhale ile Gerçekleştirilen Ters Repo İşlemleri Verileri
Kotasyon Yöntemiyle Gerçekleştirilen Ters Repo İşlemleri Verileri
Doğrudan Alım
Doğrudan alım işlemleri, genellikle piyasada kalıcı likidite sıkışıklığı olduğu zaman açık piyasa işlemi yapmaya yetkili kuruluşlar ile gerçekleştirilir. Bu çerçevede Merkez Bankası; tedavülde bulunan kıymetleri, işlem tarihinde belirlenmiş fiyat üzerinden ve işlem valöründe* söz konusu kuruluşlardan satın alır.
* İşlem yapılış tarihi ile işlemin gerçekleşme tarihi arasındaki farkı tanımlar.
İhale ile Gerçekleştirilen Doğrudan Alım İşlemleri Verileri
Kotasyon Yöntemiyle Gerçekleştirilen Doğrudan Alım İşlemleri Verileri
Doğrudan Satım
Doğrudan satım işlemleri; genellikle piyasada kalıcı likidite fazlası olan durumlarda, açık piyasa işlemleri yapmaya yetkili kuruluşlar ile yapılır. Bu doğrultuda Merkez Bankası; açık piyasa işlemleri portföyündeki mevcut kıymetleri, işlem tarihinde belirlenmiş fiyat üzerinden ve işlem valöründe söz konusu kuruluşlara satışını gerçekleştirir.
İhale ile Gerçekleştirilen Doğrudan Satım İşlemleri Verileri
Kotasyon Yöntemiyle Gerçekleştirilen Doğrudan Satım İşlemleri Verileri
Likidite Senedi İhracı
Likidite Senedi İhracı; para politikasının etkinliğini artırmak amacıyla, piyasadaki fazla likiditenin çekilmesine yönelik kullanılan bir araçtır. Merkez Bankası Kanunu’nun 52’nci maddesine göre; kendi nam ve hesabına vadesi 91 günü geçmeyen likidite senetleri ihraç edebilir.
İkincil piyasada da alınıp satılabilen likidite senetleri, Merkez Bankası tarafından gerekli görüldüğünde erken itfa edilebilir.
Sadece açık piyasa işlemlerinin etkinliğinin artırılması amacıyla gerekli görüldüğü zaman ihraç edilen likidite senetleri, alternatif bir yatırım aracı olarak görülmemelidir.
Likidite Senedi İhraç İşlemleri Verileri
Türk Lirası Depo Alım İhalesi İşlemleri
Türk Lirası Depo Alım İhalesi; Merkez Bankasının, Türk lirası likidite fazlalığını giderme konusundaki etkinliğini artırmak için bankalardan ihale yöntemi ile Türk lirası depo alma işlemleridir.